δέκα θέσεις για τoν πολλαπλασιασμό των εγωκρατών

Του FREDY PERLMAN

Ι

O Eγωκράτης – Μάο, Στάλιν, Χίτλερ, Κιμ Ιλ Σουνγκ – δεν είναι ένα ατύχημα ή μια παρέκκλιση ή μια επιδρομή του παραλογισμού· είναι μια προσωποποίηση των σχέσεων της υπάρχουσας κοινωνικής κατάστασης.

ΙΙ

Ο Εγωκράτης είναι αρχικά ένα άτομο, όπως όλοι οι άλλοι: άφωνο και αδύναμο σε αυτή την κοινωνία χωρίς κοινωνία ή επικοινωνία, θύμα του θεάματος, “του μη-διακοπτόμενου λόγου, που η παρούσα τάξη πραγμάτων επιφυλάσσει για τον εαυτό της, ο εγκωμιαστικός της μονόλογος, η αυτοπροσωπογραφία της εξουσίας στην εποχή της ολοκληρωτικής της διαχείρισης των συνθηκών ύπαρξης.” (Ντεμπόρ) Απωθημένος από το θέαμα, ποθεί “την απελευθερωμένη ανθρώπινη ύπαρξη, μια ύπαρξη που είναι ταυτόχρονα ένα κοινωνικό ον και μια Gemeinwesen.” (Καμάτ) Αν ο πόθος του εκφραζόταν στην πράξη: στο χώρο εργασίας του, στο δρόμο, οπουδήποτε το θέαμα τον στερούσε από τον ανθρωπισμό του, θα γινόταν ένας επαναστάτης.

ΙΙΙ

Ο Eγωκράτης δεν εκδηλώνει τον πόθο του για κοινωνία και επικοινωνία στην πράξη· τον μετατρέπει σε Σκέψη. Οπλισμένος με αυτή τη Σκέψη, είναι ακόμα άφωνος και αδύναμος, αλλά δεν είναι πλέον όπως όλοι οι άλλοι: είναι Συνειδητός, κατέχει την Ιδέα. Για να επιβεβαιώσει τη διαφορετικότητά του, για να βεβαιωθεί ότι δεν αυταπατά τον εαυτό του, θα πρέπει να φαίνεται διαφορετικός από τους άλλους – εκείνους τους άλλους που επιβεβαιώνουν ότι είναι πραγματικά κάτοχος της Σκέψης.

IV

Ο Eγωκράτης βρίσκει την “κοινωνία” και την “επικοινωνία”, όχι σπάζοντας τα στοιχεία του θεάματος γύρω του, αλλά περιβάλλοντας τον εαυτό του με ομοϊδεάτες, άλλα Εγώ, που αντικατοπτρίζουν τη Χρυσή Σκέψη ο ένας στον άλλον και επιβεβαιώνουν την εγκυρότητά τους ως κάτοχοί της. Εκλεκτοί Άνθρωποι. Σε αυτό το σημείο η Σκέψη, εάν είναι να παραμείνει χρυσή, θα πρέπει αιώνια να παραμένει η ίδια: αψεγάδιαστη και ασυμβίβαστη· η κριτική και η αναθεώρηση είναι συνώνυμα της προδοσίας, “Έτσι μπορεί να υπάρχει μoνάχα ως μια πολεμική με την πραγματικότητα. Αρνείται τα πάντα. Μπορεί να επιβιώσει μονάχα με πάγωμα, γινόμενη όλο και πιο πολύ ολοκληρωτική.” (Καμάτ) Ως εκ τούτου, προκειμένου να συνεχίσει να αντικατοπτρίζει και να επιβεβαιώνει τη Σκέψη, το άτομο πρέπει να πάψει να σκέφτεται.

V

Ο αρχικός σκοπός, η “απελευθερωμένη ανθρώπινη ύπαρξη,” χάνεται στην πράξη όταν υποβιβάζεται στη συνείδηση του Eγωκράτη, επειδή “η συνείδηση κάνει τον εαυτό της σκοπό και πραγματώνεται σε μια οργάνωση που έρχεται να ενσαρκώσει το σκοπό.” (Καμάτ) Η ομάδα των αμοιβαίων θαυμαστών αποκτά ένα πρόγραμμα και ένα σημείο συνάντησης· γίνεται θεσμός. Η οργάνωση, που παίρνει τη μορφή ενός Μπολσεβίκικου ή ενός Ναζιστικού πυρήνα, μιας Σοσιαλιστικής λέσχης μελέτης, ή μιας Αναρχικής ομάδας, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και τις ατομικές προτιμήσεις, “προσφέρει ένα ευνοϊκό έδαφος για την άτυπη κυριαρχία, μέσα σε κάθε αναρχική οργάνωση των προπαγανδιστών και τιμητών της ίδιας τους της ιδεολογίας, ειδικών που είναι, κατά γενικό κανόνα, τόσο πιο μέτριοι όσο η διανοητική τους δραστηριότητα αποσκοπεί, κυρίως, στην επανάληψη ορισμένων οριστικών αληθειών. Ο ιδεολογικός σεβασμός της ομοφωνίας των αποφάσεων, ευνόησε περισσότερο, μέσα στην ίδια την οργάνωση, την ανεξέλεγκτη εξουσία ειδικών της ελευθερίας” (έγραφε ο Ντεμπόρ, περιγράφοντας αναρχικές οργανώσεις). Απορρίπτοντας το κυρίαρχο θέαμα ιδεολογικά, η οργάνωση των ειδικών αναπαράγει ελεύθερα τη σχέση του θεάματος στην εσωτερική της πρακτική.

VI

Ενσαρκώνοντας η οργάνωση τη Σκέψη ενεργοποιεί τον κόσμο, επειδή “το έργο αυτής της συνείδησης είναι να πλαισιώσει την πραγματικότητα με την ιδέα της”. (Καμάτ) Η ομάδα γίνεται μαχητική. Επιχειρεί να επεκτείνει στην κοινωνία τις εσωτερικές σχέσεις της οργάνωσης, μια παραλλαγή της οποίας μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: “Εντός του κόμματος, δεν πρέπει να μένει κανείς πίσω όταν μια εντολή δίνεται από την ηγεσία για ‘πορεία προς τα μπρος,’ κανείς δεν στρίβει δεξιά όταν η διαταγή είναι ‘αριστερά.’ “(- ένας επαναστάτης ηγέτης, αναφέρεται από τον M. Velli.) Σε αυτό το σημείο το συγκεκριμένο περιεχόμενο της Σκέψης είναι τόσο άσχετο με την πρακτική, όσο η γεωγραφία του Χριστιανικού παραδείσου, επειδή ο σκοπός περιορίζεται στο ρόπαλο: χρησιμεύει ως δικαιολογία για τις κατασταλτικές πρακτικές της ομάδας, και ως όργανο εκβιασμού. (Παραδείγματα: “Να παρεκκλίνεις από τη σοσιαλιστική ιδεολογία στο ελάχιστο σημαίνει να ενισχύεις την αστική ιδεολογία.” Λένιν, αναφέρεται από τον Μ. Velli· “Όταν οι ‘ελευθεριακοί’ αχρηστεύουν συκοφαντώντας τους άλλους, αναρωτιέμαι για την ωριμότητα και τη δέσμευσή τους για την επαναστατική κοινωνική αλλαγή” ένας ‘αναρχικός’ σε μια επιστολή στο The Fifth Estate.)

VII

Η μαχητική οργάνωση επεκτείνεται μέσω προσηλυτισμού και χειραγώγησης. Ο προσηλυτισμός είναι η ευνοημένη τεχνική του πρώιμου Μπολσεβικισμού και του ιεραποστολικού αναρχισμού: η ρητή αποστολή των στρατευμένων είναι να εισαγάγουν συνείδηση στην εργατική τάξη (Λένιν), να “φτάσουμε τους εργαζόμενους με τις ιδέες μας” (ένας “αναρχικός” στο “The Red Menace”, Τορόντο). Αλλά η άρρητη αποστολή του στρατευμένου, και τα πρακτικά αποτελέσματα της δραστηριότητάς του, είναι να επηρεάσει την πράξη των εργατών, όχι τη σκέψη τους. Ο προσηλυτισμός είναι επιτυχής εφόσον οι εργάτες, ανεξάρτητα από τις ιδέες τους, καταβάλουν τα τέλη στην οργάνωση και υπακούουν στις κλήσεις της οργάνωσης για δράση (απεργίες, διαδηλώσεις, κτλ.). Ο άρρητος σκοπός του Eγωκράτη είναι να εγκαταστήσει την (και στην οργάνωσή του) ηγεμονία του πάνω σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων, να γίνει ο ηγέτης της μάζας των οπαδών. Αυτός ο άρρητος σκοπός γίνεται κυνικά ρητός όταν οι στρατευμένοι είναι Ναζί ή Σταλινικοί (ή ένα αμάλγαμα των δύο, όπως το Αμερικανικό Εργατικό Κόμμα). Ο προσηλυτισμός αφήνει χώρο στη χειραγώγηση, στα τέλεια ψέματα. Σε αυτό το μοντέλο, η στρατολόγηση των οπαδών είναι ο ρητός σκοπός, και η Ιδέα παύει να είναι ένα σταθερό αστέρι, τέλειο και αμετάβλητο· η Ιδέα γίνεται ένα απλό μέσο προς το ρητό σκοπό· οτιδήποτε προσλαμβάνουν οι περισσότεροι οπαδοί είναι μια καλή Ιδέα· η ιδέα γίνεται ένα κυνικά κατασκευασμένο κολάζ βασισμένο στους φόβους και το μίσος των δυνητικών οπαδών· η κύρια υπόσχεσή της είναι η εξόντωση των εξιλαστήριων θυμάτων: “αντ-επαναστατών”, “αναρχικών”, “πρακτόρων της CIA”, “Εβραίων”, κτλ. Η διαφορά μεταξύ χειραγωγών και ιεραποστόλων είναι θεωρητική· στην πράξη, είναι σύγχρονοι ανταγωνιστές στον ίδιο κοινωνικό τομέα, και δανειζόμενοι ο ένας τις τεχνικές του άλλου.

VIII

Προκειμένου να μεταδώσει την Ιδέα, έτσι ώστε να προσηλυτίσει ή να χειραγωγήσει, ο Eγωκράτης χρειάζεται εργαλεία, τα μέσα επικοινωνίας, και είναι ακριβώς αυτά τα μέσα επικοινωνίας που η κοινωνία του θεάματος παρέχει εν αφθονία. Μια δικαιολόγηση για τη στροφή προς αυτά τα μέσα επικοινωνίας έχει ως εξής: “Τα μέσα επικοινωνίας είναι σήμερα το μονοπώλιο των άρχουσων τάξεων που τα εκτρέπουν προς δικό τους όφελος. Όμως η δομή τους παραμένει ‘θεμελιωδώς εξισωτική,’ και εναπόκειται στην επαναστατική πρακτική να αναδείξει αυτή τη δυνατότητα που περιέχεται σε αυτά αλλά έχει διαστρεβλωθεί από την καπιταλιστική τάξη. Με μια λέξη, να τα απελευθερώσει…” (θέση παραφρασμένη από τον Μποντριγιάρ.) Η αρχική απόρριψη του θεάματος, ο πόθος για κοινωνία και επικοινωνία, έχει αντικατασταθεί από τον πόθο να ασκηθεί εξουσία πάνω στα ίδια τα εργαλεία που εξολεθρεύουν την κοινωνία και την επικοινωνία. Διστακτικότητα, ή ένα ξαφνικό ξέσπασμα κριτικής, αποκλείονται από τους εκβιασμούς της οργάνωσης: “Οι Λενινιστές θα κερδίσουν εκτός εάν εμείς οι ίδιοι αποδεχθούμε την ευθύνη της μάχης να κερδίσουμε…,” (“The Red Menace.” Ένας Σταλινικός θα έλεγε, “Οι Τροτσκιστές θα κερδίσουν…,” κτλ.) Από αυτό το σημείο και μετά, όλα καλά· όλα τα μέσα είναι καλά όταν οδηγούν στο σκοπό· και στο παράλογο εξώτερο όριο, ακόμα και η προώθηση πωλήσεων και η διαφήμιση, η δραστηριότητα και η γλώσσα του ίδιου του Κεφαλαίου, γίνεται δικαιολογημένο επαναστατικό μέσο: “Επικεντρωνόμαστε σε μεγάλο βαθμό στη διανομή και την προώθηση… Το διαφημιστικό μας έργο είναι εκτεταμένο και δαπανηρό. Περιλαμβάνει μαζική διαφήμιση, διαφημιστικά μηνύματα, καταλόγους, διαφημιστικές ταμπέλες σε όλη τη χώρα, κτλ. Όλα αυτά κοστίζουν ένα τεράστιο ποσό χρημάτων και ενέργειας, που καλύπτονται από τα χρήματα που προέρχονται από την πώληση βιβλίων.” (- Ένας “αναρχικός επιχειρηματίας” σε επιστολή του στο The Fifth Estate.) Είναι αυτός ο αναρχικός επιχειρηματίας ένα γελοίο παράδειγμα, επειδή είναι τόσο γελοία υπερβολικό, ή βρίσκεται ριζωμένο εντός της ορθόδοξης παράδοσης της οργανωμένης αγωνιστικότητας; ‘Οι μεγάλες τράπεζες είναι η ‘κρατική συσκευή’ που χρειαζόμαστε για να φέρουμε το σοσιαλισμό, και την οποία παίρνουμε έτοιμη από τον καπιταλισμό· η αποστολή μας εδώ είναι απλώς να κλαδέψουμε ό,τι ακρωτηριάζει με καπιταλιστικό τρόπο αυτή την εξαιρετική συσκευή, για να την κάνουμε ΑΚΟΜΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ, ακόμα πιο δημοκρατική, ακόμα πιο ολοκληρωμένη… ” (Λένιν, όπως αναφέρεται από τον M. Velli.)

ΙΧ

Για τον Eγωκράτη, τα μέσα επικοινωνίας είναι απλώς μέσα· σκοπός είναι η ηγεμονία, η εξουσία, και η εξουσία της μυστικής αστυνομίας. “Αόρατοι καπετάνιοι στο κέντρο της λαϊκής τρικυμίας, οφείλουμε να τη διευθύνουμε, όχι με μια ορατή εξουσία, αλλά με τη συλλογική δικτατορία όλων των συμμάχων. Δικτατορία χωρίς στέμμα, χωρίς τίτλο, χωρίς επίσημο δίκαιο, και τόσο παντοδύναμη όσο δε θάχει κανένα απ’ τα φανερά χαρακτηριστικά της εξουσίας.” (Μπακούνιν, όπως αναφέρεται από τον Ντεμπόρ) Η συλλογική δικτατορία όλων γίνεται γρήγορα ο κανόνας του ενός Eγωκράτη επειδή, “αν όλοι οι γραφειοκράτες αποφασίζουν από κοινού για όλα, η συνοχή της ίδιας τους της τάξης δεν μπορεί να εξασφαλιστεί παρά μόνο διαμέσου της συγκέντρωσης της τρομοκρατικής τους εξουσίας σ’ ένα μόνο πρόσωπο.” (Ντεμπόρ) Με την επιτυχία της επιχείρησης του Eγωκράτη, η εγκαθίδρυση της “δικτατορίας χωρίς επίσημο δίκαιο,” η επικοινωνία είναι όχι μονάχα απούσα σε μια κοινωνική κλίμακα· κάθε τοπική προσπάθεια είναι σκόπιμα κατεστραμένη από την αστυνομία. Αυτή η κατάσταση δεν είναι μια “διαστρέβλωση” των αρχικά “καθαρών σκοπών” της οργάνωσης· είναι ήδη προεικονισμένη στα μέσα, τα “θεμελιωδώς εξισωτικά” όργανα που χρησιμοποιούνται για τη νίκη. “Εκείνο που χαρακτηρίζει τα μέσα μαζικής επικοινωνίας είναι το ότι είναι αντι-μεσολαβητικά και αμετάβατα, το ότι κατασκευάζουν τη μη-επικοινωνία… Η τηλεόραση αποτελεί, με την παρουσία της και μόνο, έναν κατ’ οίκον κοινωνικό έλεγχο. Δε χρειάζεται να τη φανταστούμε σαν το αόρατο μάτι του καθεστώτος που κατασκοπεύει την ιδιωτική ζωή του καθενός, γιατί στην πραγματικότητα είναι κάτι καλύτερο απ’ αυτό: είναι η βεβαιότητα πως οι άνθρωποι δεν μιλάνε πια, πως είναι οριστικά απομονωμένοι, αντιμέτωποι μ’ ένα λόγο χωρίς απόκριση”. (Μποντριγιάρ)

X

Το σχέδιο του Εγωκράτη είναι περιττό. Τα καπιταλιστικά μέσα παραγωγής και επικοινωνίας περιορίζουν ήδη τα ανθρώπινα όντα σε άφωνους και ανίσχυρους θεατές, παθητικά θύματα συνεχώς υποβαλλόμενα στην υπάρχουσα τάξη του “εγκωμιαστικού μονολόγου.” Η αντι-εξουσιαστική επανάσταση απαιτεί, όχι ένα άλλο μέσο, αλλά την καταστροφή όλων των μέσων επικοινωνίας, “την καταστροφή ολόκληρης της τωρινής δομής τους, της λειτουργικής αλλά και της τεχνικής, της επιχειρησιακής τους μορφής, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, που αντικατοπτρίζει παντού την κοινωνική τους μορφή. Στο τέλος, φυσικά, είναι η ίδια ακριβώς η έννοιά του που εξαφανίζεται και πρέπει να εξαφανιστεί. Ο λόγος που ανταλλάσσεται, η αμοιβαία και συμβολική ανταλλαγή, αρνιέται την έννοια και τη λειτουργία του μέσου, του μεσολαβητή… Η αμοιβαιότητα πραγματώνεται μόνο μέσα απ’ την καταστροφή του μέσου σαν τέτοιου.” (Μποντριγιάρ)

Red & Black Detroit, 1977

Μετάφρ. aixmi